TCM Group: TCM USA toegelicht

De TCM kantoren zijn open tijdens de paasvakantie

Credit Control opleiding tussen de bloesems

De afschaffing van de quasi-immuniteit, een goede zaak?

Meer artikels

ONRECHTMATIGE BEDINGEN IN DE ALGEMENE VOORWAARDEN

Er hangen nogal wat voorwaarden vast aan algemene voorwaarden om ze te laten gelden. In een eerder blogstuk kan je alvast enkele belangrijke bepalingen terugvinden die van jouw algemene voorwaarden een uiterst efficiënt wapen (en schild) kunnen maken. Ter aanvulling gaan we in dit artikel dieper in op de bom die wel eens onder je algemene voorwaarden wordt gelegd: de doodsteek door onrechtmatige bedingen.

Wederkerigheid en evenwichtigheid

Het verbod op onrechtmatige bedingen beperkt de contractsvrijheid en de sanctie hierop kan de nietigheid van het betreffende beding als resultaat hebben, waarbij “de nietigheid enkel het betrokken beding of de betrokken combinaties van bedingen, maar niet de nietigheid van de overeenkomst tot gevolg [zal] hebben […] tenzij een beding zo essentieel zou zijn dat haar nietigheid de overeenkomst zou aantasten” (zie de amendementen van het Wetsvoorstel tot wijziging van het Wetboek van Economisch Recht wat het misbruik van een aanmerkelijke machtspositie betreft – 12/02/2019).

Een belangrijke duiding is het verschil tussen het principe van wederkerigheid en dat van evenwichtigheid in algemene voorwaarden. De contractsvrijheid binnen de B2C markt werd reeds aan banden gelegd en wordt eind dit jaar ook beperkt voor de B2B markt, zij het niet geheel op dezelfde manier.

Onrechtmatige bedingen in consumentenovereenkomsten

In consumentenovereenkomsten wordt zowel op het principe van wederkerigheid als dat van evenwichtigheid heel wat gewicht gelegd. Wanneer deze principes niet gerespecteerd worden binnen consumentenovereenkomsten, spreken we van een onrechtmatig beding.

De kleine lettertjes van het WER

In het Wetboek van Economisch Recht (WER) staat het volgende bepaald (klik hier voor de volledige wettekst):

[Wat is een onrechtmatig beding?]

I.8. 22° onrechtmatig beding: ‘elk beding of elke voorwaarde in een overeenkomst tussen een onderneming en een consument die, alleen of in samenhang met een of meer andere bedingen of voorwaarden, een kennelijk onevenwicht schept tussen de rechten en plichten van de partijen ten nadele van de consument.’

[Lijst van onrechtmatige bedingen:]

VI.83. In de overeenkomsten gesloten tussen een onderneming en een consument zijn in elk geval onrechtmatig, de bedingen en voorwaarden of de combinaties van bedingen en voorwaarden die ertoe strekken:

[Met onder andere:]

- VI.83. 17° ‘het bedrag vast te leggen van de vergoeding verschuldigd door de consument die zijn verplichtingen niet nakomt, zonder in een gelijkwaardige vergoeding te voorzien ten laste van de onderneming die in gebreke blijft;

Wat met uw schadebeding?

Binnen de incassosector worden wij logischerwijs voornamelijk geconfronteerd met schadebedingen. Een schadebeding in consumentenovereenkomsten is wettelijk slechts geldig wanneer het dus ook wederkerig is. Wanneer je als ondernemer (natuurlijk persoon of rechtspersoon) een schadevergoeding vraagt bij bvb. laattijdige betaling, dan dient in je algemene voorwaarden ook te zijn opgenomen dat er een schadevergoeding aan de consument verschuldigd is bij bvb. laattijdige oplevering.

Onrechtmatige bedingen in handelsovereenkomsten

Vanaf 1 december 2020 wordt de contractsvrijheid ook voor de B2B markt beperkt, voor overeenkomsten die worden gesloten, hernieuwd of gewijzigd na 1 december 2020 (met uitzondering van overeenkomsten betreffende financiële diensten en overheidsopdrachten). Daarbij wordt voornamelijk gekeken naar de evenwichtigheid binnen de algemene voorwaarden. Daarnaast moeten bedingen ook duidelijk en begrijpelijk zijn. Je kan de algemene voorwaarden dus best bijvoegen bij de bestelbon/bestelbevestiging/factuur en online zetten.

Kennelijk onevenwicht als algemene toetsingsnorm

In het WER vinden we het volgende terug (klik hier voor de volledige wettekst):

[Wat is een onrechtmatig beding?]

VI.91/3. § 1. Voor de toepassing van deze titel is elk beding van een overeenkomst gesloten tussen ondernemingen dat, alleen of in samenhang met één of meer andere bedingen, een kennelijk onevenwicht schept tussen de rechten en plichten van de partijen, onrechtmatig.

[Beoordelingscriteria onrechtmatig karakter]

2. Voor de beoordeling van het onrechtmatige karakter van een beding van een overeenkomst worden alle omstandigheden rond de sluiting van de overeenkomst, de algemene economie van de overeenkomst, alle geldende handelsgebruiken, alsmede alle andere bedingen van de overeenkomst of van een andere overeenkomst waarvan deze afhankelijk is, op het moment waarop de overeenkomst is gesloten in aanmerking genomen, rekening houdend met de aard van de producten waarop de overeenkomst betrekking heeft.

Voor de beoordeling van het onrechtmatige karakter wordt tevens rekening gehouden met het in artikel VI.91/2, eerste lid, bepaalde vereiste van duidelijkheid en begrijpelijkheid van het beding.

De beoordeling van het onrechtmatige karakter van bedingen heeft geen betrekking op de bepaling van het eigenlijke voorwerp van de overeenkomst, noch op de gelijkwaardigheid van enerzijds de prijs of vergoeding en anderzijds de als tegenprestatie te leveren producten, voor zover die bedingen duidelijk en begrijpelijk zijn geformuleerd.

Een kennelijk onevenwichtig beding is dus onrechtmatig. Er is sprake van kennelijke onevenwichtigheid wanneer er een manifest onevenwicht ontstaat tussen de rechten en plichten van de partijen. Wederkerigheid is niet noodzakelijk, de noodzaak aan evenwichtigheid is een ruimer in te vullen begrip. Het begrip ‘kennelijk’ speelt deze keer een sleutelrol: er moet een ‘manifest’ juridisch onevenwicht ontstaan, volkomen juridische gelijkheid dient namelijk niet gegarandeerd te worden. Eén partij kan dus nog steeds zwaardere verplichtingen opgelegd krijgen of net meer rechten toegekend krijgen. Het kennelijk onevenwicht heeft ook géén betrekking op een economisch (on)evenwicht.

Rechters kunnen zich beroepen op de in de wet vermelde beoordelingscriteria om een beding (on)rechtmatig te verklaren.

Zwarte en grijze lijst

Een kennelijk onevenwicht is best een vaag begrip en komt pas ter zake wanneer een beding in de overeenkomst niet reeds door bepalingen in de zogenaamde zwarte of grijze lijst nietig kan verklaard worden.

De zwarte lijst geeft een opsomming van verboden bedingen (art. VI.94/4 WER):

te voorzien in een onherroepelijke verbintenis van de andere partij terwijl de uitvoering van de prestaties van de onderneming onderworpen is aan een voorwaarde waarvan de verwezenlijking uitsluitend afhankelijk is van haar wil;
de onderneming het eenzijdige recht te geven om een of ander beding van de overeenkomst te interpreteren;
in geval van betwisting, de andere partij te doen afzien van elk middel van verhaal tegen de onderneming;
op onweerlegbare wijze de kennisname of de aanvaarding van de andere partij vast te stellen met bedingen waarvan deze niet daadwerkelijk kennis heeft kunnen nemen vóór het sluiten van de overeenkomst.

De grijze lijst (art. VI.91/5 WER) somt de bedingen op die ”vermoed worden onrechtmatig te zijn, behoudens wanneer de onderneming het tegenbewijs levert dat dit in de gegeven omstandigheden niet het geval is.” (zie de amendementen van het Wetsvoorstel tot wijziging van het Wetboek van Economisch Recht wat het misbruik van een aanmerkelijke machtspositie betreft – 12/02/2019):

het recht verlenen om eenzijdig, op willekeurige wijze, zonder geldige en redelijke reden, de prijs, de kenmerken of de voorwaarden van een overeenkomst te wijzigen;
de mogelijkheid geven een overeenkomst van bepaalde duur stilzwijgend te verlengen of te vernieuwen, zonder opgave van een redelijke opzegtermijn;
ertoe strekken om zonder tegenprestatie het economische risico op een partij leggen indien dit risico normaliter op de andere partij of op een andere partij bij de overeenkomst rust;
de mogelijkheid voorzien om op ongepaste wijze de wettelijke rechten van een partij uit te sluiten of te beperken in geval van volledige of gedeelde wanprestatie of gebrekkige uitvoering door de andere partij van een van haar contractuele verplichtingen (zogenaamde “catch all”- bepaling);
ertoe strekken de partijen te verbinden zonder opgave van een redelijke opzegtermijn, onverminderd de wettelijke bepalingen inzake de ontbinding bij wanprestatie;
de onderneming ontslaan van haar aansprakelijkheid voor haar opzet, haar zware fout of voor die van haar aangestelden of, behoudens overmacht, voor het niet-uitvoeren van de essentiële verbintenissen die het voorwerp van de overeenkomst uitmaken;
de bewijsmiddelen waarop de andere partij een beroep kan doen beperken;
in geval van niet-uitvoering of vertraging in de uitvoering van de verbintenissen van de andere partij, schadevergoedingsbedragen vast te stellen die kennelijk niet evenredig zijn aan het nadeel dat door de onderneming kan worden geleden.”.”

Wat met uw schadebeding?

Zorg er allereerst voor dat uw algemene voorwaarden duidelijk en vindbaar zijn, hou rekening met de grijze en voornamelijk zwarte lijst van bedingen, en anticipeer op deze nieuwe richtlijnen voor contracten vanaf december 2020.

Heeft u vragen over uw algemene voorwaarden en/of bovenstaande bedingen, aarzel dan niet om contact met ons op te nemen (of +32 16 74 52 00 of sales@tcm.be) .

Bronnen

ONRECHTMATIGE BEDINGEN IN DE ALGEMENE VOORWAARDEN

Wederkerigheid en evenwichtigheid

Onrechtmatige bedingen in consumentenovereenkomsten

De kleine lettertjes van het WER

In het Wetboek van Economisch Recht (WER) staat het volgende bepaald (klik hier voor de volledige wettekst):

[Wat is een onrechtmatig beding?]

I.8. 22° onrechtmatig beding: ‘elk beding of elke voorwaarde in een overeenkomst tussen een onderneming en een consument die, alleen of in samenhang met een of meer andere bedingen of voorwaarden, een kennelijk onevenwicht schept tussen de rechten en plichten van de partijen ten nadele van de consument.’

[Lijst van onrechtmatige bedingen:]

VI.83. In de overeenkomsten gesloten tussen een onderneming en een consument zijn in elk geval onrechtmatig, de bedingen en voorwaarden of de combinaties van bedingen en voorwaarden die ertoe strekken:

[Met onder andere:]

- VI.83. 17° ‘het bedrag vast te leggen van de vergoeding verschuldigd door de consument die zijn verplichtingen niet nakomt, zonder in een gelijkwaardige vergoeding te voorzien ten laste van de onderneming die in gebreke blijft;

Wat met uw schadebeding?

Onrechtmatige bedingen in handelsovereenkomsten

Kennelijk onevenwicht als algemene toetsingsnorm

In het WER vinden we het volgende terug (klik hier voor de volledige wettekst):

[Wat is een onrechtmatig beding?]

VI.91/3. § 1. Voor de toepassing van deze titel is elk beding van een overeenkomst gesloten tussen ondernemingen dat, alleen of in samenhang met één of meer andere bedingen, een kennelijk onevenwicht schept tussen de rechten en plichten van de partijen, onrechtmatig.

[Beoordelingscriteria onrechtmatig karakter]

2. Voor de beoordeling van het onrechtmatige karakter van een beding van een overeenkomst worden alle omstandigheden rond de sluiting van de overeenkomst, de algemene economie van de overeenkomst, alle geldende handelsgebruiken, alsmede alle andere bedingen van de overeenkomst of van een andere overeenkomst waarvan deze afhankelijk is, op het moment waarop de overeenkomst is gesloten in aanmerking genomen, rekening houdend met de aard van de producten waarop de overeenkomst betrekking heeft.

Voor de beoordeling van het onrechtmatige karakter wordt tevens rekening gehouden met het in artikel VI.91/2, eerste lid, bepaalde vereiste van duidelijkheid en begrijpelijkheid van het beding.

Rechters kunnen zich beroepen op de in de wet vermelde beoordelingscriteria om een beding (on)rechtmatig te verklaren.

Zwarte en grijze lijst

De zwarte lijst geeft een opsomming van verboden bedingen (art. VI.94/4 WER):

te voorzien in een onherroepelijke verbintenis van de andere partij terwijl de uitvoering van de prestaties van de onderneming onderworpen is aan een voorwaarde waarvan de verwezenlijking uitsluitend afhankelijk is van haar wil;
de onderneming het eenzijdige recht te geven om een of ander beding van de overeenkomst te interpreteren;
in geval van betwisting, de andere partij te doen afzien van elk middel van verhaal tegen de onderneming;
op onweerlegbare wijze de kennisname of de aanvaarding van de andere partij vast te stellen met bedingen waarvan deze niet daadwerkelijk kennis heeft kunnen nemen vóór het sluiten van de overeenkomst.

het recht verlenen om eenzijdig, op willekeurige wijze, zonder geldige en redelijke reden, de prijs, de kenmerken of de voorwaarden van een overeenkomst te wijzigen;
de mogelijkheid geven een overeenkomst van bepaalde duur stilzwijgend te verlengen of te vernieuwen, zonder opgave van een redelijke opzegtermijn;
ertoe strekken om zonder tegenprestatie het economische risico op een partij leggen indien dit risico normaliter op de andere partij of op een andere partij bij de overeenkomst rust;
de mogelijkheid voorzien om op ongepaste wijze de wettelijke rechten van een partij uit te sluiten of te beperken in geval van volledige of gedeelde wanprestatie of gebrekkige uitvoering door de andere partij van een van haar contractuele verplichtingen (zogenaamde “catch all”- bepaling);
ertoe strekken de partijen te verbinden zonder opgave van een redelijke opzegtermijn, onverminderd de wettelijke bepalingen inzake de ontbinding bij wanprestatie;
de onderneming ontslaan van haar aansprakelijkheid voor haar opzet, haar zware fout of voor die van haar aangestelden of, behoudens overmacht, voor het niet-uitvoeren van de essentiële verbintenissen die het voorwerp van de overeenkomst uitmaken;
de bewijsmiddelen waarop de andere partij een beroep kan doen beperken;
in geval van niet-uitvoering of vertraging in de uitvoering van de verbintenissen van de andere partij, schadevergoedingsbedragen vast te stellen die kennelijk niet evenredig zijn aan het nadeel dat door de onderneming kan worden geleden.”.”

Wat met uw schadebeding?

Heeft u vragen over uw algemene voorwaarden en/of bovenstaande bedingen, aarzel dan niet om contact met ons op te nemen (of +32 16 74 52 00 of sales@tcm.be) .